Бактерия
прокариоттарға жататын бір жасушалы организм. Бактериялар кокк (шар тәрізді), бацилл (таяқша тәрізді), спирилл (спираль тәрізді) және вибрион (иілген) сияқты әртүрлі пішіндерге ие болуы мүмкін. Олар жыныссыз жолмен, әдетте жасушаның екіге бөлінуі арқылы (бинарлы бөліну) көбейеді. Бактериялар әртүрлі ортада: топырақта, суда, ауада, организмдердің бетінде және ішінде тіршілік етеді.
Сіз мұны білесіз бе...
01
70 гигатон көміртегі
Жердегі барлық бактериялардың жалпы массасы шамамен 70 гигатонна көміртекті құрайды.
02
10 миллионнан астам түрі
Зерттеулер бойынша, 10 миллионнан астам бактерия түрлері бар деп болжанады.
03
-20°C-тан +121°C
Бактериялар -20°C-тан +121°C-қа дейінгі температура диапазонында өмір сүре алады.
04
Мұхит биомассасының 50%
Мұхит биомассасының 50% бактериялардан тұрады.
05
95%
Атмосфералық метанның 95%-ын бактериялар өндіреді.
Микроорганизмдердің құрылысы мен қызметі
Флагелла
Бұл жасуша бетінен шығатын және негізінен жасушаның қозғалғыштығын қамтамасыз ететін ұзын, жіңішке, айналмалы құрылымдар. Флагелланың айналу жылдамдығы өте жоғары: секундына 100-300 айналым.
Плазмидалар
Бұл хромосомалардан тыс жасушаларда орналасқан және дөңгелек ДНҚ болып табылатын тұқым қуалаушылықтың қосымша факторлары.
Нуклеоид
Бактерияның ядролық аймағында (нуклеоид) орналасқан, тұқым қуалайтын ақпаратты сақтау, көбейту және беру функцияларын атқаратын дөңгелек тұйықталған, аса ширатылған, қос тізбекті ДНҚ молекуласы.
Рибосомалар
Амин қышқылдарынан тұратын ақуызды синтездеуге қатысады. Бактерия жасушаларының рибосомалары ядросы бар жасушалардағыдай эндоплазмалық торға бірікпейді. Бұл рибосомалар көбінесе көптеген бактерияға қарсы жасушалардың «нысанына» айналады.
Плазмалық мембрана
Осмостық қысымды реттейді және тасымалдау қызметін атқарады. Тыныс алу, қоректену және бөліну процестеріне қатысады.
Жасуша қабырғасы
Бактерия жасушасына белгілі бір пішін береді, оның мазмұнын қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларының әсерінен қорғайды. Екі қабаттан тұрады, кейбір бактериялардың үшінші қабаты бар. 1 қабат-мембрана, 2 қабат-жасуша қабырғасы, жасушаға тұрақты пішін береді, 3 қабат-шырышты капсула (тек кейбір бактерияларға тән).
Капсула
Жасуша қабырғасымен тығыз байланысқан шырышты құрылым. Жасушалардың бөгде бөлшектерді сіңіру процесі, яғни. Фагоцитоздың алдын алады. Бактерияларды кебуден қорғайды. Қолайсыз орта жағдайында бактериялар капсула түзеді.
Фимбриялар
Қысқа жіпшелер көп мөлшерде бактерия жасушасын қоршайды, олардың көмегімен бактериялар субстраттарға (мысалы, шырышты қабаттардың бетіне) бекінеді. Олар адгезия (адгезия – екі жанасатын дененің беттері арасындағы байланыс, олардың бір-біріне жабысуын тудырады) және колонизация факторлары болып табылады.
